ไม่กี่ปีมานี้มีศัพท์ทางจิตวิทยาคำหนึ่งซึ่งแพร่หลายให้เราได้ยินมากขึ้นเรื่อยๆ นั่นคือ อินโทรเวิร์ต (Introvert) อย่างไรก็ตาม คนส่วนใหญ่เมื่อได้ยินคำนี้ก็จะเข้าใจไปว่าเป็นอาการของคนชอบอยู่คนเดียว ไม่สุงสิงสังสรรค์ ทำตัวแปลกแยกจากคนหมู่มาก ไปจนถึงต่อต้านสังคม (Antisocial) หรือมักเศร้าหม่นอยู่ตลอดเวลา ซึ่งไม่ใช่ความจริงเสียทั้งหมด
ประชากรโลกนี้มีจำนวนหลายพันล้าน ถึงจะเป็นมนุษย์เหมือนกัน แต่ทุกคนล้วนแตกต่าง แม้แต่คนชาติพันธุ์เดียวกัน ภาษาเดียวกัน วัฒนธรรมเดียวกัน ก็ยังต่างกันไปในรายละเอียดของแต่ละปัจเจกบุคคล เพราะฉะนั้นการที่เราจะแบ่งมนุษย์ออกเป็น Introvert และ Extrovert แค่สองแบบนั้นย่อมเป็นไปไม่ได้ นี่จึงเป็นการแยกประเภทเพียงคร่าวๆ ให้เราเห็นภาพมนุษย์ที่มีลักษณะนิสัยพื้นฐานที่ต่างกันโดยแนวคิดทางจิตวิทยาอย่างหนึ่งเท่านั้น
Introvert คืออะไร
เพื่อให้เข้าใจและเห็นภาพ ลองสมมติว่าเรากำลังอยู่ในงานวันเกิดเพื่อนคนหนึ่ง ซึ่งในงานมีใครต่อใครมากมาย ทั้งเพื่อน เพื่อนของเพื่อน และผู้คนใหม่ๆ มากหน้าหลายตาที่ต้องทักทาย ทำความรู้จัก พูดคุย ทุกคนต้องเปิดช่องทางในการรับรู้เยอะมาก คนที่เป็นExtrovert จะเอ็นจอยกิจกรรมเหล่านี้อย่างยิ่ง เพราะนั่นคือวิธีการชาร์จพลังของเขา การได้อยู่กับผู้คนทำให้เขามีพลัง เกิดการไหลเวียนของพลังงานจากคนอื่นมาสู่ตัวเขาและจากตัวเขาไปสู่คนอื่น นี่คือสิ่งที่เขาสนุก กลับถึงบ้านก็ยังมีความสุขมาก เพราะได้ไปรับพลังมาอย่างเต็มเปี่ยม
แล้ว Introvert ล่ะอยู่ไหน เขาก็ไปงานปาร์ตี้ที่ว่านั่นเช่นกัน แต่การพบผู้คนมากหน้าหลายตา ต้องยิ้ม ต้องปฏิสัมพันธ์ ทำความรู้จักกับคนใหม่ๆ ที่ไม่เคยพบเจอมาก่อนในชีวิตเป็นสิ่งที่ใช้พลังเยอะมากสำหรับเขา ทั้งๆ ที่เขาทำได้และไม่ได้แสร้งทำด้วย แต่ยิ่งทำ พลังในร่างกายจะยิ่งหมดไป เพราะนั่นไม่ใช่วิธีชาร์จพลังของเขา
การชาร์จพลังสำหรับ Introvert คือการได้อยู่กับตัวเอง อยู่ในสิ่งแวดล้อมที่เงียบสงบ ปลอดภัย คุ้นเคย แล้วใช้เวลาเหล่านั้นทบทวนใคร่ครวญกับความคิด ความรู้สึกของตน
"เพราะฉะนั้นการจะวัดว่าใครเป็น Introvert หรือ Extrovert ต้องดูที่วิธีการชาร์จพลังว่าเป็นอย่างไร ไม่ใช่ไปมองว่าเขามีลักษณะพฤติกรรมแบบไหน"
ถ้าเขามีพลังจากการอยู่คนเดียวแสดงว่ามีโอกาสที่จะเป็น Introvert ส่วน Extrovert นั้น ถ้าเราจับเขาไปนั่งอยู่บนยอดเขานิ่งๆ คนเดียวเป็นเวลา 2 ชั่วโมง เขาจะรู้สึกเหมือนเป็นบ้า เรามาทำอะไรกันอยู่ที่นี่ มันไม่เห็นมีอะไรเลยบนนี้ ในขณะที่ Introvert จะบอกว่าบนนี้มีอะไรตั้งเยอะ ทั้งหมอก ทั้งเส้นขอบฟ้า ที่สำคัญ มันมีความเงียบสงบอันแสนมีค่า
แต่ก็ไม่ใช่ว่า Introvert จะอยากอยู่คนเดียวเสมอไป พวกเขาสามารถอยู่กับสังคมได้เมื่อรู้สึกว่านี่คือสิ่งแวดล้อมที่ถูกต้องเหมาะสมสำหรับตน เพราะจริงๆ แล้ว Introvert ก็อยากสื่อสารเชื่อมต่อกับมนุษย์คนอื่นเช่นกัน แค่ไม่ใช่ในทุกรูปแบบ ทุกเมื่อ อย่างไร และกับใครก็ได้ แต่เป็นเฉพาะบางที่ บางคน บางรูปแบบเท่านั้น Introvert ก็คือมนุษย์ปกติที่เหงาเป็นและต้องการเพื่อนคุยอย่างคนทั่วไป แต่เขาจะรายละเอียดเยอะหน่อยเท่านั้นเอง บางครั้งเพื่อนของ Introvert จะพบว่าพวกเขาไม่ชอบรับโทรศัพท์ แต่จะสะดวกติดต่อผ่านข้อความมากกว่า หรือไม่ก็เจอหน้ากันไปเลย เพราะเขารู้สึกว่าเป็นสถานการณ์ที่ควบคุมได้และมีคุณค่ามากกว่า
Photo: IPS/UIG via Getty Images
โมเดลการแบ่ง Introvert ของ Cheek ที่เรียกว่า STAR (มาจากตัวย่อของสี่ลักษณะ)ได้แก่
- Social – Introvert จะไม่ชอบเข้างานสังคมที่มีคนมากๆ แต่จะชอบเข้าสังคมกับกลุ่มเพื่อนขนาดเล็ก หรืออยู่คนเดียว
- Thinking – Introvert ที่มีมาตรด้านนี้สูงจะชอบดำดิ่งกับความคิดของตนเอง Cheek เปรียบเทียบโดยใช้ตัวละครจากแฮร์รี่ พอตเตอร์ว่า “เขาจะมีความเป็นลูน่าร์ เลิฟกู้ด มากกว่าเนวิลล์ ลองบัตท่อม”
- Anxious – Introvert ที่มีลักษณะนี้สูงจะคิดเรื่องเดิมวนซ้ำแล้วซ้ำเล่า และมักจะระมัดระวังการวางตัว (self conscious) มากๆ เวลาอยู่กับคนอื่น
- Restrained – Introvert ที่มีลักษณะนี้สูงจะคิดก่อนทำหรือพูด และจะค่อยๆ ทำทุกสิ่งทุกอย่างด้วยการถือครองสติ
ข้อดีของ Introvert
แม้หลายครั้งคำว่า Introvert จะฟังดูลบ แต่ที่จริงก็มีข้อดี เช่น
1. ตอนประชุมงาน เราอาจเห็นคนแบบนี้นั่งเงียบ และไม่ใช่คนแรกๆ ที่จะแสดงความคิดเห็น เนื่องจากเขาจะคิดใคร่ครวญเยอะ จะค่อยๆ พิจารณาทั้งความคิดและความรู้สึกของตัวเองกว่าจะตัดสินใจพูดออกมาแต่ละอย่าง อาจใช้ตัวกรองหลายชั้น ฉะนั้น บางครั้ง Introvert อาจให้ความคิดเห็นลึกซึ้งในแง่มุมที่คนคิดไวไม่ทันฉุกคิด
2. เขามักไวต่อความรู้สึก อาจเรียกได้ว่าเซนสิทีฟหรืออะไรที่ใกล้เคียง จึงเป็นเหตุผลให้คนลักษณะนี้ไม่ค่อยชอบไปในที่ที่เสียงดังหรือคนเยอะๆ เช่น การไปคอนเสิร์ตนั้น ที่จริง Introvert ก็ไปได้ แต่พอผ่านไปสัก 2 เพลงเขาก็รู้สึกหมดพลังแล้ว เพราะรอบๆ ตัวมีความเคลื่อนไหววุ่นวายมากเกินไป เมื่อกลับถึงบ้านเขาจะรู้สึกเหมือนไปผ่านสนามรบมา
3. อยู่กับเขา เราอาจได้บทสนทนาที่ลึกซึ้ง เช่น เขาอาจถามเราว่าที่ผ่านมามีช่วงเวลาไหนที่ภาคภูมิใจในตัวเองบ้าง เล่าให้ฟังหน่อย เขาจะเอ็นจอยกับการคุยกันในลักษณะนี้มากกว่าบทสนทนาผิวเผินกับคนไม่คุ้นเคยอย่างที่เรียกว่า small talk
"อธิบายให้เห็นภาพง่ายๆว่า Extrovert มักจะพุ่งไปข้างหน้าในแนวระนาบ ส่วน Introvert มักจะค่อยๆลงลึกไปในแนวดิ่ง"
Introvert นำไปสู่การเป็นโรคอื่นได้หรือไม่
หลายคนอาจรู้สึกว่าธรรมชาติ Introvert มักเป็นคนคิดมาก เลยมีคำถามต่อไปว่าแบบนี้จะมีโอกาสเป็นโรคซึมเศร้าได้หรือไม่ คำตอบคือที่จริงแล้วไม่ว่าเราจะมีธรรมชาติแบบไหนก็สามารถเกิดภาวะเครียด วิตกกังวล หรือเศร้าได้พอๆ กัน เช่น Extrovert ก็อาจเครียดจากการหาอะไรเข้าตัวมากเกินไป หรือเกิดจากการวิ่งปะทะสิ่งต่างๆ มากเกินไปจนพอกพูนและตามจัดการไม่ทัน นี่ก็ทำให้เครียดเหมือนกัน
สรุปว่าใครก็เครียดได้ แต่จะเครียดหนักหรือนานแค่ไหนขึ้นอยู่กับวิธีจัดการของแต่ละคนมากกว่า บางคนเจอสิ่งกระตุ้นให้เกิดความเครียดเยอะมากในชีวิต แต่ถ้ามีวิธีจัดการความเครียดที่ดี ระบบระบายน้ำเสียของเขาทำงานดี เขาก็อาจจะเป็นคนที่มีสุขภาพจิตดีได้ ในขณะที่บางคนใช้ชีวิตชิลล์ แต่กลไกจัดการความเครียดแย่ คนนี้อาจเครียดกว่าคนแรกก็ได้
Introvert กับค่านิยมการกล้าแสดงออกในสังคมไทย
หลายคนอาจถูกสอนมาตั้งแต่เด็กว่าต้องกล้าแสดงออกเท่านั้นถึงจะได้รับการยอมรับ สิ่งนี้ขัดกับลักษณะพื้นฐานของชาว Introvert อย่างยิ่ง ความ ‘ไม่ชอบแสดงออก’ (ซึ่งอาจไม่ได้แปลว่าไม่ ‘กล้า’ แสดงออก) กลายเป็นคำบ่งบอกลักษณะนิสัยที่ฟังดูติดลบกลายเป็นความผิดปกติ หรือกลายเป็นจุดด้อยอย่างไม่ค่อยจะยุติธรรมนัก
นอกจากนั้นสังคมไทยยังมักเป็นครอบครัวใหญ่ ในงานรวมญาติ ลูกหลาน Introvert อาจนั่งประคองหน้าตัวเองไม่รอด (อีกแล้ว) เพราะการต้องเจอคนจำนวนมากเช่นนี้เป็นเรื่องชวนเสียพลังงานมากจนเกินจะรับไหว ทั้งที่อาจไม่ได้รู้สึกเกลียดชังญาติคนใดเลยก็ตาม แต่ทันใดนั้น ลูกหลาน Introvert ผู้นี้ก็กลายเป็นแกะดำของครอบครัวไปอย่างไม่ค่อยจะยุติธรรมเท่าไร (อีกครั้ง)
จึงนับเป็นโชคดีและความน่าโล่งใจที่ในที่สุดก็มีงานวิจัยทางจิตวิทยาออกมาอธิบายอาการเช่นนี้เสียทีว่าเป็นเพียงลักษณะปกติแบบหนึ่งของมนุษย์ ไม่ใช่สิ่งที่ต้องให้หมอรักษาด้วยการใช้ไฟฟ้าช็อตหรือวิธีน่ากลัวอื่นๆ แต่อย่างใด
อ้างอิง : https://thestandard.co/podcast/ruok03/
https://thematter.co/thinkers/introvert/25763